Oostenrijk heeft een lange en boeiende wijngeschiedenis die reeds start in de Bronstijd.In 1985 kende het land echter een enorm dieptepunt omwille van het antivriesschandaal en sindsdien heeft het dan ook een heel strenge wijnwetgeving. Het is een veelzijdig wijnland, dat zowel op het gebied van mousserende, droge witte wijnen, rosé wijnen, volle rode wijnen als ook zoete wijnen veel interessants te bieden heeft.
Klimaat
Continentaal klimaat met strenge winters en warme zomers. De koude valwinden uit de Alpen worden gecompenseerd door de zonweerkaatsing vanop de Donau naar de wijngaarden. Ook het Neusiedlermeer heeft een sterke regulerende werking
Externe invloeden:
1/ Oosten: Warme winden uit de Pannonië/Hongaarse poesta’s
2/ Westen: Atlantisch Oceaan
3/ Noorden: Koele winden
4/ Zuiden: Illyrisch mediterraan klimaat
Bodem
Oostenrijk beschikt over een grote variatie van bodemsoorten die verschillend zijn per wijnregio:
Neder Oostenrijk: Löss vormt het uitgangsmateriaal van de diepe gronden die voor iets meer dan de helft van de wijngaarden een wisselend kalkhoudend-dolomitisch gehalte vertonen.
Burgenland: Meer dan 60 procent van de wijngaarden wordt hier gedomineerd door diverse, grofkorrelige, kalkhoudende zandgrind die langs de oude loop van de Donau is afgezet. Bijzonder opmerkelijk is het Seewinkel-grind, dat ongeveer een derde van de wijngaarden bedekt. Deze kiezels zijn slechts plaatselijk bedekt met fijne sedimenten. Op de oudere terrassen is een leemachtige, vaak kalkarme bodemlaag wijd verspreid.
Steiermark: Bijzondere kenmerken in het gebied zijn de vulkanische basalt en tufstenen van de zuidoostelijke sector, die terug te vinden is in drie procent van de Stiermarkse wijngaarden. De resterende bekkenafzettingen variëren zowel in korrelgrootte, carbonaatgehalte als mate van consolidatie. Ze variëren van slib en mergel tot zand, grind, keien, zandsteen en lokaal voorkomende kalksteen.
Wenen: Afhankelijk van de wijngaarden zijn er verschillende bodemsoorten terug te vinden van mergel en grof zand tot grind. Verder vinden we kwartsrijk grind met een leemachtige oppervlaktelaag en kalkhoudende en deels kwartsrijke zandstenen met mergel- en kleilagen terug.
Bergenland: In het Oosten vinden we afzettingen van grind, zand, slib en klei terug. Er zijn echter ook nog grote grindterrassen terug te vinden en in Opper-Oostenrijk ook löss- en leemafzettingen.
Classificatie
De Oostenrijkse wijnwet is gebaseerd op het Europese wijnrecht en is een van de strengste ter wereld. Iedere kwaliteits- en predikaatswijn wordt tweemaal door de staat gecontroleerd. Het controlenummer is terug te vinden op het wijnetiket en op de roodwitte banderol op de capsule van de fles.
Sinds 2009 worden er 3 kwaliteitsniveaus onderscheiden: Wein, Landwein en Qualitätswein.
Voor de bepaling van het kwaliteitsniveau is het suikergehalte van de druivenmost maatgevend. Dit suikergehalte wordt hier uitgedrukt in Klosterneuburger MostWaage (kmw). 1 gram suiker per 100 gram most = 1 °kmw. In andere landen wordt het suikergehalte uitgedrukt in Öchsle of Baumé. Ruwweg komt 1 °kmw overeen met 5 °Öchsle.
Qualitätswein
Qualitätswein wordt geclassificeerd als ‘algemeen’ of ‘specifiek’:
Algemeen: De 9 generieke Qualitätswein-regio's zijn vernoemd naar de Oostenrijkse deelstaten en komen overeen met het volledige geografische gebied van de staat (met uitzondering van Steiermark). De belangrijkste generieke wijnbouwgebieden zijn Neder-Oostenrijk, Burgenland, Steiermark en Wenen. In dit kader kunnen wijnmakers de reikwijdte van de stilistische diversiteit van hun regio volledig verkennen.
Specifiek: Deze 18 regio's werken aan het creëren van een sterk profiel op basis van terroirwijnen met een specifieke herkomsttypiciteit. Als 1ste stap worden de belangrijkste variëteiten en regionaal typische wijnstijlen gedefinieerd. Daarna kan de regio de DAC-status aanvragen. Als een regio onderworpen is aan een DAC-decreet, mogen wijnen uit deze regio de naam van de regio alleen als oorsprongsbenaming op het etiket gebruiken als ze voldoen aan de typische stilistische kenmerken die zijn gedefinieerd. Qualitätswein gemaakt van andere druivenrassen kan nog steeds worden verkocht onder de naam van het generieke wijnbouwgebied van hun staat.
Wenen is een uitzondering in die zin dat het tegelijkertijd een generiek en specifiek wijnbouwgebied is.
Kabinett
Qualitätswein kan te koop worden aangeboden onder de aanduiding ‘Kabinett’ of ‘Kabinettwein’ wanneer onderstaande voorwaarden worden voldaan:
- Minimum mostgehalte van 17 °kmw
- De wijn wordt niet gechaptaliseerd
- Maximum restsuiker van 9 g/l
- Potentieel alcoholgehalte bedraagt maximum 13 %
- Er heeft geen verzoeting van de wijn heeft plaatsgevonden
Prädikatswein
Dit zijn Qualitätswein geproduceerd volgens specifieke rijpheidsniveaus en/of methoden van oogsten/verwerking. De hiërarchie van Prädikatswein - die verschillende onderscheidingen maakt tussen wijnen met een hoog natuurlijk suikergehalte - en volgens specifieke oogst- of verwerkingstechnieken - is een speciaal aspect van de Duitse en Oostenrijkse wijnwetgeving:
-
Spätlese: minimum mostgewicht van 19 °kmw
-
Auslese: minimum mostgewicht van 21 °kmw
-
Beerenauslese: wijn van overrijpe en door Botrytis aangetaste druiven met minimum mostgewicht van 25 °kmw
-
Eiswein: wijn geproduceerd uit druiven die zijn geoogst terwijl ze stevig bevroren waren en geperst terwijl ze nog bevroren waren en minimum mostgewicht van 25 °kmw
-
Strohwein/Schilfwein: wijn gemaakt van volledig rijpe en suikerrijke druiven die minimum drie maanden voorafgaand aan de vinificatie op matten van riet of stro zijn gedroogd of opgehangen en minimum mostgewicht van 25 °kmw
-
Trockenbeerenauslese: wijn gemaakt van laat geoogste druiven, voornamelijk aangetast door Botrytis, extreem verschrompeld en minimum mostgewicht van 30 °kmw
DAC: Districtus Austriae Controllatus
Dit zijn Qualitätswein die voldoen aan de regels die opgelegd zijn door de plaats van herkomst.
Het DAC-regelsysteem geeft definities van regionaal typische Qualitätswein-stijlen uit specifieke wijnbouwgebieden. Elke individuele regio kan één, twee of meerdere wijnstijlen bepalen die typerend zijn voor hun specifieke regio. De regionale strategie moet echter worden overeengekomen met het Nationaal Wijncomité. Tot dusver hebben 16 van de 18 specifieke Oostenrijkse wijnbouwgebieden de DAC-status gekregen (per oktober 2020).
Sekt
‘Austrian Sekt’ of ‘Austrian Qualitätsschaumwein’ mag onder deze benaming alleen op de markt worden aangeboden wanneer het uitsluitend is geproduceerd van de 40 druivenrassen die zijn toegestaan voor de productie van Qualitätswein in Oostenrijk.
Let op: deze categorie komt qua herkomst overeen met 'Wijn zonder beschermde oorsprongsbenaming met aanduiding van druivenras of oogstjaar' en mag dus niet op hetzelfde niveau worden geplaatst als Qualitätswein.
Sinds 2015 is de Oostenrijkse Sekt g.U. met een beschermde oorsprongsbenaming (geschützter Ursprung) en gecertificeerde kwaliteit voor de consument direct herkenbaar aan de rood-wit-rode banderol op de capsule en de 3 kwaliteitsklassen Klassik, Reserve en Große Reserve, die alleen Sekt g.U. is toegestaan om op het etiket te vermelden.
Classificatie Wachau
Sinds het midden van de jaren tachtig worden de droge witte wijnen door de regionale beschermingsvereniging ‘Vinea Wachau’ ingedeeld in 3 categorieën op basis van hun natuurlijk alcoholgehalte:
- Steinfeder: Geurige lichte wijnen tot 11,5%
- Federspiel: De klassieke categorie (11,5-12,5%)
- Smaragd: Gezaghebbende reservewijnen met een minimum van 12,5%. De naam verwijst naar de speelse smaragdkleurige hagedissen die op zonnige dagen vooral dol zijn op stoeien in de wijngaarden van Wachau.
Belangrijkste druivenrassen
In Oostenrijk zijn 40 druivenrassen – 26 witte en 14 rode – officieel goedgekeurd voor de productie van Qualitätswein, Prädikatswein en Landwein. Het aandeel rode wijnen per beplant areaal is gestegen en vertegenwoordigt nu bijna 1/3 van het Oostenrijkse wijnbouwareaal, dat in totaal 45.000 ha beslaat.
Oostenrijk biedt uitstekende locaties voor het telen van internationaal bekende rassen zoals Riesling, Weißburgunder, Chardonnay, Muskateller, Traminer, Pinot Noir, Merlot, Cabernet Sauvignon en Syrah. Maar nog belangrijker is het kostbare portfolio van binnenlandse druivenrassen, met Grüner Veltliner bovenaan de lijst. Deze witte variëteit alleen al is goed voor bijna 1/3van de Oostenrijkse aanplant. Naast Grüner Veltliner zijn andere witte rassen zoals Neuburger, Rotgipfler, Zierfandler en Roter Veltliner – evenals de rode rassen Zweigelt, Blaufränkisch, Sankt Laurent en Blauer Wildbacher – zeer gerespecteerd en zelfs opnieuw gekoesterd.
Grüner Veltliner levert alle kwaliteitsniveaus - van lichte, zuur getinte wijnen tot de zeer rijpe Prädikat-wijnen. Het terrein en de opbrengst zijn cruciaal voor de kwaliteit. Pittige, peperige versies hebben de voorkeur; dat geldt ook voor versies met tonen van steenfruit. Hoe rijper de wijn wordt, hoe meer de aroma’s veranderen van pruimen tot mango, bloemenhoning en tabaksblad.
In het Noorden:
- Licht/Fris/Levendig: Bekend om zijn tintelende zuurgraad en eenvoudige meloen/limoen aroma’s
- Vroeg drinkbaar, fris en fruitig, strak.
- Wijnen die op de vlakte worden geproduceerd, zijn vaak meer perzikachtig en gedomineerd door fruit
In het Westen/Zuiden:
- Rijk/Fruitig/Peperachtig: Deze wijnen zijn droog en smaken naar honing, appel, rook, mango en witte peper
- Groot bewaarpotentieel
- Typisch droog met een peperig parfum en stevige, minerale citrus- en soms pittige smaken die met de jaren bourgondisch worden
Meest aangeplant in Neder Oostenrijk (49%) en Wenen (23%)
De Welschriesling is een zeer veelzijdige, diverse variëteit. Van de basiswijn voor mousserende wijnen uit het noordelijke Weinviertel, over droge, levendige jonge wijnen (bv in de Steiermark), tot de hoogwaardige, edelzoete Trockenbeerenauslese-wijnen uit Burgenland. Het kwaliteitsbereik is dus zeer breed.
Deze wijnen hebben dominante citrus- en appeltonen, over delicate kruiden; en de zoete wijnen van hoge kwaliteit verleiden met zachte, romige aroma’s
Prädikatswein gemaakt met deze druivensoort is een van 's werelds grote zoete wijnen. Beerenauslese en Trockenbeerenauslese hebben beide exotische aroma's in de neus en fijne tonen van honing in de mond met een perfecte balans tussen zuurgraad en zoetheid.
Welschriesling is waarschijnlijk afkomstig uit Noord-Italië, waar het bekend staat als de Riesling Italico. De naaste verwant is Elbling. Het ras wordt ook geteeld in Hongarije (Olasz Rizling), Slovenië (Laski Riesling) en Kroatië (Graševina).
De grootste aanplant van Welschriesling bevindt zich in Neder Oostenrijk (1.138 ha) en Burgenland (1.002 ha).
De creatie van het ras Zweigelt in de jaren 1920 door professor Fritz Zweigelt, een kruising tussen Blaufränkisch en St. Laurent, kreeg pas echt erkenning na de Tweede Wereldoorlog. Zweigelt is tegenwoordig de meest voorkomende rode wijnsoort in Oostenrijk en is te vinden op geschikte locaties in alle wijnproducerende regio’s.
De variëteit brengt licht violet-rood gekleurde fruitige wijnen met zachte tannines met typische aroma’s van rood fruit waaronder kersen. De jonge niet-houtgerijpte wijn wordt iets gekoeld gedronken en de rijpere en vollere wijnen leveren tonen van Morello-kersen en hebben een langer bewaarpotentieel. Op hout gerijpte wijnen hebben meer tannines en zijn kruidiger. Wijnen van hoge kwaliteit worden zowel in roestvrij staal als in barrique geproduceerd.
Zweigelt staat het meest aangeplant in Neder Oostenrijk (3.526 ha) en Burgenland (2.378 ha).
De Blaufränkisch is een door en door Midden-Europese variëteit. Deze traditionele Oostenrijkse variëteit is een kruising tussen Blauer Zimmettraube en Weißer Heunisch. Blaufränkisch werd vroeger op grote schaal aangeplant in de Habsburgse monarchie en is de belangrijkste variëteit in Mittelburgenland, genaamd Blaufränkischland.
De typische smaak van deze laat rijpende variëteit wordt gekenmerkt door diepe tonen vanbosbessen of kersen en onthult zijn karakteristieke zuurgraad. Blaufränkisch kan wijnen opleveren met een dichte structuur en prominente tannines. De wijnen zijn vaak onstuimig in hun jeugd, maar ontwikkelen fluweelzachte facetten als ze voldoende rijp zijn. Vollere, sterkere versies hebben een goed verouderingspotentieel.
Blaufränkisch komt vooral voor in de wijnbouwgebieden van Noord-, Midden- en Zuid- Burgenland (2.476 ha) en in het oosten van Neder Oostenrijk, voornamelijk Carnuntum (143 ha).
St Laurent is hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit Oostenrijk, waar het op zijn minst sinds de 19de eeuw wordt verbouwd
De hypothese dat het een nakomeling zou kunnen zijn van een nog onbekende variëteit die genetisch dicht bij Pinot ligt, is twijfelachtig omdat het DNA-profiel van St Lauren genetisch ver verwijderd is van Pinot.
St. Laurent is vernoemd naar St. Lawrence's Day - 10 augustus - de dag waarop de druiven van kleur beginnen te veranderen
St. Laurent levert donkere, stevige, fruitige en pikante rode wijnen met toetsen van Morello- kersen. De wijnen bezitten aromatische intensiteit en frisse zuren met typische aroma’s van bosbessen, pruimen en zwarte kersen. Ze zijn van hoge kwaliteit en hebben een goede houdbaarheid
Deze autochtone variëteit komt vooral voor in de Thermenregion (128 ha) en in het noorden van Burgenland in Neusiedlersee (240 ha). De groei nam tussen 1999 en 2020 merkbaar toe.
Wijnregio's
Neder- Oostenrijk: Carnuntum DAC, Kamptal DAC, Kremstal DAC, Thermenregion, Traisental DAC, Wachau DAC, Wagram en Weinviertel DAC
Key facts: 27.160 ha – 6.227 wijnbouwers
Top 3 aangeplante druivenrassen: Grüner Veltliner (13.325 ha), Zweigelt (3.525 ha) en Riesling (1.783 ha)
Het gebied kan verdeeld worden in 3 klimaatzones:
- N: Weinviertel
- W: Donau gebied ten westen van Wenen
- ZO: Pannonische Neder Oostenrijk
De beste droge, witte wijnen uit Neder-Oostenrijk zijn vol, aromatisch en fris. Vaak hebben ze een rijke textuur en een complexe, subtiele kruidigheid. De standaardwijnen zijn vaak iets minder vol en hebben levendige fruitaroma’s en een verfrissende aciditeit.
Burgenland (11.904 ha): Eisenberg DAC, Leithaberg DAC, Mittelburgenland DAC, Neusiedlersee DAC, Rosalia DAC en Ruster Ausbruch DAC
Key facts: 11.904 ha – 2.475 wijnbouwers
Top 3 aangeplante druivenrassen: Blaufränkisch (21%), Zweigelt (20%) en Grüner Veltliner (10%)
Dankzij de warme tot hete, droge zomers en een handjevol dynamische wijnmakers werd Burgenland in de jaren ’90 het centrum van de Oostenrijkse boom van rode wijnen. De combinatie van nieuwe wijnstokvariëteiten, nieuwe wijnbereidingstechnieken en een gezonde dosis ambitie zorgde voor enkele hoogstaande wijnen. De grootste verandering in de wijngaarden van Burgenland is de toename van Cabernet Sauvignon en de terugkeer van de oude Blaufränkisch en de inheemse Zweigelt.
Op het gebied van droge, witte wijnen zijn deze regio’s enigszins in tweeën gesplitst. Enkele voortreffelijke chardonnays bewijzen dat het mogelijk is goede witte wijnen te maken. Het merendeel van de droge, witte wijnen is echter nogal algemeen en mist de frisheid en expressieve aroma’s van vergelijkbare wijnen uit Neder Oostenrijk.
Steiermark (5.054 ha): Südsteiermark DAC, Vulkanland Steiermark DAC en Weststeiermark DAC
Key facts: 5.054 ha – 1.937 wijnbouwers
Top 3 aangeplante druivenrassen: Sauvignon Blanc (18%),Welschriesling (16%) en Weißer Burgunder (14%)
Op het 1ste zicht lijkt dit wijngebied op een uitzonderlijk groene versie van het heuvellandschap van Chianti in Toscane. Het ligt vlak bij de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het Centraal-Europese en mediterrane klimaat samenkomen. Het is een gebied met veel hooggelegen wijngaarden. De wijnstokken moeten minstens 300 meter boven zeeniveau worden aangeplant om de ergste effecten van mist te vermijden.
Het unieke klimaat van Steiermarken zorgt voor zachte, zeer aromatische wijnen met een uitgesproken tot scherpe aciditeit. De beste wijnen zijn voldoende fruitig om dit zure karakter te maskeren. Dit geldt met name voor de standaard droge, witte wijnen van de welschrieslingdruif en de droge Schilcher rosés (van de blauerwildbacherdruif) uit het westen van de streek.
Wenen (580 ha): Wiener Gemischter Satz DAC
Key facts: 580 ha - 182 wijnbouwers
Top 3 aangeplante druivenrassen: Grüner Veltliner (36%), Riesling (19%) en Chardonnay (14%)
De wijngaarden hebben een belangrijke economische en culturele status. De veelheid aan stijlen die hier worden gemaakt, varieert van Wiener Gemischter Satz DAC (sinds 2013) via Grüner Veltliner en Riesling tot Weißburgunder, Chardonnay en uitstekende rode wijnen.
Vooral kenmerkend is de Gemischter Satz, een wijn gemaakt van ten minste 3 verschillende variëteiten die niet alleen naast elkaar geplant maar ook samen worden geoogst en gevinifieerd op hetzelfde moment.
Wenen is vooral trots op zijn romantische wijnhuizen: de Heuriger- tavernes waar ongeveer 90% van de totale Weense wijnoogst wordt uitgeschonken. Het werd in 2019 zelfs opgenomen in de nationale UNESCO-index cultureel erfgoed.
Om ervoor te zorgen dat de wijngaarden in de toekomst behouden en beschermd worden als natuurlijke en culturele landschappen, bepaalt een Weense staatswet dat wijngaarden hier moeten worden gecultiveerd en beschermt zo waardevolle wijngaarden tegen speculatie met onroerend goed.
Bergland (215 ha): Kärnten, Oberösterreich, Salzburg, Tirol en Vorarlberg
De wijnproductie in Oostenrijk vindt niet alleen plaats in de wijnbouwgebieden ‘Weinland’ (inclusief Neder Oostenrijk, Burgenland en Wenen) en ‘Steierland’ (Steiermark), maar ook in elke andere deelstaat. Deze zijn opgenomen in het wijnbouwgebied van ‘Bergland’.
Er waren ooit uitgestrekte wijngaarden in Bergland, en de wijnbouw in Oberösterreich (Opper-Oostenrijk) beleefde zijn hoogtepunt tussen de 14de en 16de eeuw. Dit werd echter gevolgd door een groei in het brouwen, grotendeels als gevolg van een verandering in de klimaatveranderingen, met minder zonlicht en wat nu wordt beschouwd als een mini-’ijstijd’, zodat de wijnindustrie in de regio Bergland vandaag geleidelijk afnam en kwam in de 19de eeuw vrijwel volledig tot stilstand. Het is daarom opwindend om de Renaissance van wijngaarden te zien verschijnen, vooral die in Kärnten (Karinthië).
Reactie plaatsen
Reacties